Çoğul Gebelik Nedir?
Birden çok bebeğe hamile kalma durumu çoğul gebelik olarak adlandırılmaktadır. İkiz, üçüz, dördüz gebelikler çoğul gebelik çeşitleridir. En çok görülen çoğul gebelik de ikiz gebeliklerdir. İkiz gebelik görülme olasılığı yaklaşık olarak 85’te 1’dir.
İkizler, tek yumurta ikizleri, monozigotik ve çift yumurta ikizleri yani dizigotik olmak üzere iki gruba ayrılır. Tüm ikiz durumlarının yaklaşık üçte biri monozigotik (tek yumurta), üçte ikisi de dizigotik (çift yumurta) ikizleridir.
Çift Yumurta İkizleri (Dizigot İkizler)
Çift yumurta ikizleri, kısırlık tedavisindeki gibi aynı adet döneminde atılan birden fazla yumurta hücresinin birden fazla sperm ile döllenmesi sonucu meydana gelirler. Bu sebeple genetik olarak birbirlerinin aynısı değillerdir. Dizigotik ikizlerin yaklaşık olarak %30’u farklı cinsiyette olurken, geri kalan %70’lik kısım aynı cinsiyette olmaktadır.
Çift yumurta ikizleri, kısırlık tedavilerinde yumurtalıkların uyarılmasıyla meydana getirilen gebeliklerde özellikle çok görülür.
Tek Yumurta İkizleri (Monozigot İkizler)
Döllenmiş yumurtanın ikiye ayrılmasıyla monozigot yani tek yumurta ikizleri ortaya çıkar. Bu ikiye ayrılmanın ne zaman gerçekleştiğine göre farklı özelliklerde ikiz hamilelikler ortaya çıkar.
Eğer yumurtanın ikiye bölünmesi döllenmeden sonraki ilk 72 saat saat içerisinde gerçekleşirse ortaya iki bebek, iki amniyon zarı ve iki plasenta çıkar. (diamniyotik, dikoriyonik) Eğer ikiye ayrılma 4-8 günler arasında olursa plasenta bu dönemde oluştuğundan iki bebek, iki amniyon zarı ve tek plasenta olur. (diamniyotik, monokoriyonik) En fazla gözlemlenen ikiz gebeliktir. 8. gün oluşacak bölünmede ise iki bebek, bir amniyon ve bir plasenta oluşur. (monoamniyotik, monokoriyonik) Bu noktadan sonraki bölünmeler yapışık ikizlerin (siyam ikizleri) gelişmesiyle sonuçlanır.
Tek ve Çift Yumurta İkizleri Nasıl Ayırt Edilir?
Tek bir plasentayı paylaşan ikizler her zaman için tek yumurta ikizleridir. Cinsiyetleri farklı olan ikizler ise her zaman çift yumurta ikizleridir. İki farklı plasenta ve aynı cinsiyette iki bebek bulunan gebeliklerde tek ya da çift yumurta ayrımı yapmak o kadar kolay değildir. Bir takım tetkikler gerektirir. İkiz gebelik takibinde ikizlerin plasenta ve amniyon kesesi durumlarını ultrasonla ilk 15 hafta içerisinde değerlendirmek gerekir. Bu süreden sonra değerlendirmenin yapılması oldukça zorlaşmaktadır.
İkiz Gebelik İhtimalini Neler Arttırır?
Çift yumurta ikiz gebelik oranlarını kısırılık tedavisi uygulamaları, ırksal farklılıklar, ailede ikiz, üçüz görülmüş olması (genetik faktörler), anne adayının yaşı, hormonal değişiklikler gibi faktörlerden etkilendiği düşünülmektedir. Tek yumurta ikizlerininse farklı toplumlarda görülme oranlarının yaklaşık olarak aynı olduğunu söylemek mümkündür. Çift yumurta ikizlerinin %30’u farklı cinsiyette, %70 ‘inde ise cinsiyet aynıdır.
Üçüz veya dördüz gebelik gibi diğer çoğul gebeliklerin de oluşma şekilleri ikiz gebeliklerle benzerdir. Döllenen yumurtanın önce ikiye bölünmesi ardından parçalardan birinin tekrar bölünmesiyle üçüzler oluşur.
İkiz ve Çoğul Gebelik Ne Zaman ve Nasıl Anlaşılır? – Belirtiler ve Tanı
Eğer rahim (uterus) beklenenden büyük ise ve muayene esnasından birden çok fetus kısımları elle hissedilebiliyorsa, bu durum çoğul gebelik ihtimalini akla getirir. Böyle bir durumda kesin teşhisin yapılabilmesi ultrason ile mümkündür. Son geçirilen adet döneminden başlayarak 6. hafta itibariyle rahimde bulunan iki gebelik kesesi fark edilebilir. Çoğul gebeliklerde kandaki beta hCG değerlerinde de bir artış görülür. Bu yöntemlerle ikiz gebelik ve çoğul gebelik anlaşılabilir.
Bazı durumlarda bu iki kesenin farkedilmesi, hatta iki fetus gözlenmesine rağmen ilerleyen dönemlerde fetus sayısı bire inebilir. Kaybolan ikiz sendromu (vanishing twin syndrome) olarak adlandırılan bu durum görece olarak sık gözlemlenebilmektedir. Erken dönemde eğer bir ikizlik saptandıysa, herhangi bir sıkıntı olmaması adına ultrason ile takibin sıklaştırılması gereklidir. Kaybolan ikiz sendromunu önlemek veya tedavi etmek günümüz koşullarında mümkün değildir.
İkiz ve Çoğul Hamileliklerde Riskler
Anneye ve bebeklere zarar verme olasılığından ötürü çoğul gebelikler riskli gebelik sınıfında incelenir. Annede salgılanan hormon miktarının (hCG hormonu) artışı sebebiyle bulantı ve kusmalar çoğul gebeliklerde daha sıktır. Gebelikte görülen demir eksikliği anemisi daha yoğun yaşanabilir. Annenin alması gereken besin miktarı normal gebeliklere göre artış gösterir. Bu artış yaklaşık olarak günlük 300 kalori kadardır.
Erken doğum (preterm doğum) olasılığı da ikiz ve çoğul gebeliklerde artış gösterir. Bu nedenle doğum esnasında ve sonrasında deneyimli tıbbi bir ekibin görev alması gerekmektedr. Fetus sayısı arrtıkça ortalama gebelik süresinin azaldığına dair çalışmalar bulunmaktadır. Düşük riski de çoğul gebeliklerde daha fazla olabilir, bu nedenle annede fiziksel hareketlerin azaltılması gerekebilir. Çalışmaya ara vermenin 28-30. haftalardan sonra başlaması tavsiye edilir.
Hamilelikle alakalı yüksek tansiyon (hipertansiyon), preeklampsi, eklampsi (gebelik zehirlenmeleri) de çoğul ve ikiz gebeliklerde daha fazla görülmektedir.
Plasentada bozukların görülme şansı yükselir. Keselerden birinde veya her ikisinde birden amniyon sıvısının normalden çok görülmesi (polihidramnios) olasıdır. Fetüsün duruşunda bozukluklar olma olasılığı ve doğumun zorlaşma ihtimali de artmaktadır. Uterusun gerginleşmesiyle olası kanamalar görülebilir. Bebekler arasında damalarlanmanın orantısız olmasıyla fazla kan ve kansızlık durumları ortaya çıkabilir. Bebeklerde doğuştan anomali olma riski de çoğul gebeliklerde daha yüksektir.
İkiz Gebelik / Çoğul Gebelik Doğum Şekilleri
Üçüz ve dördüz hamilelik durumlarında doğumda sezaryen yöntemi tercih edilir. İkiz hamilelik durumunda ise hem normal hem de sezaryen öneren hekimler vardır.
Monoamniyotik, yapışık ikizler, bebeklerden geliş şekilleri (baş ile doğum kanalına gelmedikleri durumlar), bebeklerin kiloları arasında fazla fark olması ve kilolarının 1,5 kilodan az olması durumlarında mutlaka sezaryen doğum tercih edilir. Bunun dışında sezaryen yönteminin tercih edilebileceği durumlar doktorlar arasında görüş farklılıkları içermektedir.