Dış Gebelik Nedir?
Eğer döllenme normal olarak gerçekleşirse yumurta rahim içine, kendisi için oluşturulan noktaya yerleşir. Ektopik gebelik olarak da isimlendirilen dış gebelik, döllenmiş yumurtanın olması gereken yerden başka bir yere tutunması ve orada gelişmesidir. Eğer zamanında tedavi edilmezse çok ciddi sonuçlar doğurabilir. İlk 3 ay içerisinde yaşanabilen anne ölümlerinin en büyük nedenlerinden biridir. Gelişmemiş ülkelerde anne ölümlerinin başlıca sebeplerinden biri olmasına rağmen diğer ülkelerde dış gebelikten ölüm oranı oldukça düşüktür.
Dış gebelik durumlarında döllenmiş yumurtanın en sık yerleştiği yerler fallop tüpleridir. Bunun haricinde yumurtalıkta (ovarian gebelik), karın içerisinde (abdominal gebelik), rahim ağzında (servikal gebelik) yerleştiği durumlar da olabilmektedir.
Dış Gebelik Belirtileri Nelerdir?
Erken dönemden normal gebelik bulgularından bir farkı yoktur. Adet gecikmesi, hamilelik testlerinden pozitif sonuç alınması, bulantı ve kusmalar, meme bölgesinde hassasiyet dış gebeliklerde de ortaya çıkar. Eğer tüplere yerleşme söz konusuysa, döllenmiş yumurtanın büyümesi ve belirli bir hacme kavuşmasıyla tüplerin gerilmesi, yırtılma ve kanamaların ortaya çıkmasına sebebiyet verir. Bu ciddi bir durumdur ve tedavi gerektirir, aksi takdirde iç kanama nedeniyle anne hayatını kaybedebilmektedir.
Bunun dışında alt karın kısmında ağrı, kasıkta tek taraflı ağrı, lekelenme tipi vajinal kanamalar gibi belirtiler görülebilir. İç kanamanın başladığı vakalarda ise ayrıca alt karın bölgesinde çok şiddetli ağrılar ve tansiyon düşmesiyle ilişkili baygınlık görülebilmektedir.
Dış Gebelik Nedenleri Nelerdir?
Tüplerde tıkanıklıklara ve tüplerin hareketlerinde kısıtlamalara neden olan durumlar dış gebelik için bir faktör olabilir. Bu durumların en önemli nedenlerinden biri geçirilmiş enfeksiyonlardır. Enfeksiyonlar yapılarına ve şiddetlerine göre tüplerin içinde ve dışında yapışıklıklara neden olabilmektedir. Bazı durumlarda bu tıkanıklıklar fazla ise spermin geçişini bile engelleyip kısırlığa sebebiyet verebilir. Kısmi tıkanıklıklarda ise dış gebelik riski artabilir.
Geçirilmiş bir takım ameliyatlar da yapışıklıklara neden olabilmektedir. Özellikle over kisti için yapılmış cerrahi müdaheleler ve apandisit ameliyatları sonrası bu yapışmalara rastlanabilir.
Doğuştan gelen tüp anomalilikleri de kadınlardaki tüplerin yapısının bozukluklarına neden olarak dış gebelik ihtimalini arttırabilmektedir.
Tüp bağlanması veya RİA (rahim içi araç, spiral) kullanılmasının dış gebelik ihtimalini arttırıp arttırmadığı tartışılan bir konudur. Spiral kullanımında gebelik olasılığı zaten çok düşüktür, ancak bir gebelik gerçekleşirse de bunun dış gebelik olma şansının daha fazla olduğu düşünülmektedir. Progesteron içeren doğum kontrol yöntemlerinin (minipil kullanımı, progesteron içeren spiral) de dış gebelik ihtimalini az da olsa arttırabileceği düşünülmektedir. Daha önceden ektopik gebelik geçirmiş kadınlarda da risk, diğer kadınlara göre daha fazladır.
Dış Gebelik Tanısı Nasıl Konur?
Yukarıda bahsedilen belirtiler tanı konulmasında etkendir. Bunun dışında gebelik testi sonucunun pozitif olmasına rağmen ultrasonda gebeliğin rahim içinde tespit edilememesiyle teşhis konulabilmektedir. Β-hCG (beta hCG) gebeliğin saptanması için yapılan testtir. Vajinal yol ile bakılan ultrasonda yumurtalık alanında eğer gebelik ürünü tespit edilmişse, bu da bir faktördür.
Tam kan sayımı (hemtokrit) eğer dış gebelik iç kanamaya sebebiyet verdiyse kanamanın durumunun tespiti için önemlidir. Vajinal yoldan bir iğne yardımıyla karın boşluğuna girilerek yapılacak aspirasyonda pıhtılaşma olmayan kan gelmesi, iç kanama durumlarında gözlenir.
Teşhis konurken, erken gebelik, düşük olasılığı, akut apandisit, akut pelvis enfeksiyonu veya bozulmuş miyomlar da göz önünde bulundurulmalıdır. Çok nadir durumlarda normal bir gebelikle beraber dış gebelik de ortaya çıkabilir. Bunun olma olasılığı yaklaşık 30000’de 1’dir. Bu duruma “heterotopik gebelik” denir.
Dış Gebelikte Tedavi
Tüplerin hasar görmediği ve iç kanama oluşmamış dış gebeliklerde cerrahi işlem yerine ilaç tedavisine başvurulabilir. Methotrexate, Quinacrine gibi ilaçların kullanımıyla tüpe yerleşmiş gebelik ürününün kontrollü bir şekilde iç kanama olmadan sonlandırılması mümkün olabilmektedir. İlaçla tedavi sürecinde de iç kanama riski her an mevcut olacağı için takip önemlidir. Kandaki β-hCG oranları takip edilerek gebeliğin sonlanıp sonlanmadığı kontrol edilir. Eğer değerlerdeki düşüş beklendiği gibi olmazsa tekrar ilaç tedavisi veya ameliyat yöntemlerine başvurulabillir.
İç kanamanın ve yırtılmanın olduğu durumlar tehlikeli olabilir ve cerrahi girişim şarttır. Laparoskopi veya açık cerrahi yöntemleriyle, dış gebelik ameliyatı yapılarak dış gebelik sonlandırılır. Bazı vakalarda, dış gebelik ameliyatında, dış gebeliğin mevcut olduğu tüpün alınması da gerekebilmektedir.
Uygun şartlarda, yırtılma da gerçekleşmediyse bazı hastalarda yakın takip altında inceleme başlatılıp beklenebilir. Dış gebelik tiplerinin bazılarında gebelik materyali bir sorun yaratmayacak şekilde kendiliğinden canlılığını yitirip vücut tarafından absorbe edilebilmekte veya dışarı atılabilmektedir. Ancak bu bekle ve gör yönteminde takibin sıkı olması ve dikkatli davranılması gerekir.
Son dönemlerde vajinal yoldan dış gebelik ürününün aspirasyonu veya keseye toksik maddelerin enjeksiyonuyla da müdahele edildiği görülebilmektedir.
Dış Gebelik Tedavisi Yapan Doktorlar
Dış gebeliklerde, hastanın sorunsuz şekilde süreci atlatabilmesi ve durumun iyi değerlendirilip uygun tedavi yönteminin seçilebilmesi için uzman bir doktora başvurulması şarttır.